معرفی پنج کتابی درباره مدیریت بحران
بلایای طبیعی اگرچه اجتناب ناپذیرند اما می توان با افزایش آگاهی و مطالعه آثاری درباره مدیریت بحران صدمات آن را کاهش داد.
به گزارش خبرگزاری رسا، بلایای طبیعی سالانه هزاران نفر از مردم جهان را به کام مرگ فرستاده و میلیارد‌ها دلار خسارت برجای می‌گذارد. در برخی موارد روش‌هایی برای پیشگیری وجود دارد و در برخی مواقع نیز باید تمهیداتی برای کاهش صدمات و خسارات جانی و مالی ناشی از بحران‌های طبیعی اندیشید. یکی از این موارد مؤثر استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات است که می‌تواند به طور چشمگیری کارساز باشد.
آخرین روز‌های سال گذشته در بسیاری از مناطق کشور بارش شدیدی شروع شد که در ابتدا ضمن خوشحالی کشاورزان، برای مردم هم نوید بخش این موضوع بود که عیدشان دل انگیز خواهد بود. اما با گذشت چند روز و نزدیک شدن به تعطیلات نوروزی خبر‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد حاکی از خبرهای متاثر کننده بود. چرا که معلوم شد ساکنان استان‌های شمالی کشور همچون گلستان و مازندران درگیر سیل شده اند.
هرچند خبرهای این سیل برای مردم ایجاد ناراحتی می‌کرد، اما باز هم این امید وجود داشت که سیل قابل مهار است و با همت مسئولان و کمک‌های مردمی، یکبار دیگر حادثه‌ای طبیعی و بزرگ پشت سر گذاشته خواهد شد. در این میان تلویزیون هم که خود را برای پخش ویژه برنامه‌های نوروزی آماده می‌کرد از پوشش اخبار سیل در شمال کشور خودداری کرد. اما رفته رفته با آغاز تعطیلات و گذشت یکی دو روز فیلم‌های بیشتری در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد با گذشت چندین روز از وقوع سیل و تخریب گسترده آن به ویژه در شهرستان «آق قلا» کمک محسوسی به شهروندان نشده است.
مدیرانی که نتوانستند مردم را راضی کنند
همین موضوع هم سبب شد افکار عمومی نسبت به این قضیه حساس شود و یکبار دیگر مطالبه‌ای ملی از مسئولان شکل بگیرد مبنی بر اینکه مردم بی پناه در گوشه‌ای از کشور نیاز به کمک دارند؛ بنابراین مسئولان دولتی اعم از رئیس مجلس شورای اسلامی، معاون اول رئیس جمهور، وزیر کشور و چندین نفر از بلند پایه‌ترین مسئولان راهی مناطق سیل زده شدند تا بحران را مدیریت کنند. اما در همین زمان مشخص شد که بلندپایه‌ترین مسئول استانی، یعنی استاندار گلستان در کشور نیست (در مرخصی به سر می‌برد) و با وقوع این سیل هم به کشور بازنگشته است، موضوعی که به برکنار شدن وی توام با نارضایتی گسترده مردم از عملکرد مسئولان همراه شد.
شبکه خبر هم از روز سوم فرودین سال جاری به پوشش گسترده این سیل پرداخت آن هم بعد از آنکه گلایه‌ها از انفعال رسانه ملی زیاد شده بود. در حالی که در شبکه‌های اجتماعی فیلم حضور «سردار آزمون»، بازیکن اسبق تیم ملی فوتبال در مناطق سیل زده یکبار دیگر این تصور را ایجاد کرد که مسئولان دولتی و رسانه‌های رسمی نقشی در کمک موثر به مردم ندارند. در همین شرایط بروز سیلی دیگر در شیراز که به کشته و مجروح شدن چند ده نفر انجامید، ضعف اطلاع رسانی از سوی رسانه‌های رسمی (همچون تلویزیون) را در مقابل شبکه‌های اجتماعی به عنوان یک فرضیه قوی مطرح کرد.
یک دهه قبل؛ موعد چاپ اولین کتاب ارتباطات بحران
به واقع هم نگاهی به اتفاقات این چند روز اخیر نشان می‌دهد ضعف اطلاع رسانی در رسانه‌های با اهمیتی همچون تلویزیون ایران مشهود است و گویا بسیاری از مدیران کشور اعم از دولتی‌ها و مدیران رسانه‌ها با موضوع «ارتباطات بحران» ناآشنا هستند. در حالی که می‌توان گفت چاپ اولین کتاب در خصوص مدیریت بحران با محوریت ارتباطات در ایران به سال ۸۷ با عنوان «ارتباط در بحران راهنمای ارتباطات خطر برای مسئولان دولتی» بر می‌گردد.
در این کتاب که دفتر پژوهش‌های رادیو (ترجمه شایسته اسمائیلی پور و ساسان شادان منفرد- انتشارات طرح آینده) آن را آماده کرده، نحوه استفاده مدیران و مسئولان از ظرفیت‌های اطلاع رسانی رسانه‌ها در شرایط بحرانی به ویژه در کشوری مثل ایران که در معرض حوادث غیر مترقبه همچون سیل است، مورد توجه قرار گرفته است. این کتاب استفاده از رسانه‌ها در هنگام وقوع بحران‌ها و خطرات را در قالب عبارت کلی «ارتباطات خطر» در نظر می‌گیرد و آن را یک «فرایند تعاملی» برای تبادل اطلاعات و دیدگاه‌ها در میان آحاد مردم، گروه ها، سازمان‌ها و... فرض می‌کند که شامل انتقال پیام‌ها، نگرانی‌ها، نظرات و واکنش‌های مختلف در حوزۀ خطر می‌شود.
بخشی از این کتاب با در نظر گرفتن حادثه ۱۱ سپتامبر در سال ۲۰۰۱ به مسئولان دولتی تاکید می‌کند از راه‌های ارتباط موثر با مردم و رسانه‌ها غافل نشوند و برای آگاه کردن مردم پیام‌هایی را بدون ایجاد ترس و دلهره به آنان منتقل کنند.
ارتباطات بحران فرایندی پیچیده
کتاب مفصل دیگری در خصوص مدیریت بحران که نگاه ویژه‌ای هم به رسانه‌ها و ارتباطات دارد، با عنوان «ارتباطات استراتژیک در مدیریت بحران: آموزه‌هایی از صنعت حمل و نقل هوایی» است که از سوی انتشارات سخنوران یکسال قبل منتشر شده است. «ری. جی. سالی» نویسنده این کتاب در چهار بخش مفاهیم و مراحل پیش، حین و پس از بحران با ارائه نمونه‌های واقعی چگونگی مقابله با یک بحران را شرح می‌دهد.
علی سیف پور، مترجم این کتاب در پیشگفتار خود می‌نویسد: «.. ارتباطات بحران یک اقدام کوتاه مدت ارتباطی یا انتقال یک سویه اطلاعات از ستاد مدیریت بحران به مردم نیست. بلکه ارتباطات بحران، یک فرایند پیچیده و بلند مدت ارتباطی میان تمام افراد درگیر در بحران است که کارآیی خود را هنگام بحران نشان می‌دهد. گاهی ارتباطات بحران بیش از هر عامل دیگری بر روند بحران تاثیر می‌گذارد...»
مشخص کردن نقش ارتباطات و فناوری اطلاعات در بحران
سومین کتابی که مطالعه آن به حرفه‌ای شدن مسئولان دولتی و مدیران و کارگزاران رسانه‌ای کمک می‌کند تا بحران پیش آمده را با محوریت ارتباطات مدیریت کنند، «نقش ارتباطات و فناوری اطلاعات در مدیریت بحران» است که به صورت مجموعه‌ای از مقالات توسط بهمن حسین زاد، نیما شاهرخ شاهی و سعید طاهری گردآوری شده و انتشارات مکرمی آن را در سال ۹۴ منتشر کرده است.
عنوان بعضی از مقالات این کتاب «ارائه مدل‌هایی از سرویس‌های اطلاع‌رسانی و امدادرسانی مبتنی بر تلفن همراه جهت کنترل مدیریت بحران»، «فناوری محرک برای ارتباطات ایمنی عمومی آینده»، «استفاده از شبکه‌های رادیو و شناختگر در مواقع بحران»، «نقش ارتباطات و فناوری اطلاعات در مدیریت بحران»، «چالش‌های تکنولوژی و نرم‌افزار در سیستم‌های مدیریت بحران با به‌کارگیری شبکه‌های حسگر بی‌سیم» است.
تصمیم گیری در بحران چگونه است؟
کتاب مفید دیگر در همین خصوص «نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدیریت بحران» نام دارد که عباس پاپی، نویسنده اثر، آن را توسط نشر ناقوس در اواخر سال ۹۵ منتشر کرده است. در این کتاب ۴ بخشی به موضوع تصمیم گیری در بحران‌ها توجه ویژه‌ای شده است، این کتاب می‌کوشد کاربرد فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات را در تمام مراحل بحران توضیح دهد، همچنین نگاهی به کاربرد دستگاه‌ها و تکنولوژی‌های مرتبط با پیش بینی وضعیت هواشناسی و مسائل جغرافیایی دارد.
این کتاب پیرامون نقش آفرینی فناوری‌های ارتباطی جدید با ماهیت شبکه‌ای تاکید می‌کند که آن‌ها مدیریت بحران را از حالت مرسوم و سنتی به «فرمان دادن و کنترل کردن» به سوی شبکه‌های ارتباطی غیر متمرکز می‌برند و در این راستا مدیریت بحران مبتنی بر جامعه تاکید می‌شود. آنچه کاربرد فناوری‌های جدید را اثر بخش می‌کند، تلفیق و یکپارچگی آن‌ها با فناوری‌های مرسوم و سنتی‌تر است.
شاید بتوان هدف این کتاب را در این عبارت ملاحظه کرد که بلایای طبیعی سالانه هزاران نفر از مردم جهان را به کام مرگ فرستاده و میلیارد‌ها دلار خسارت برجای می‌گذارد. در برخی موارد روش‌هایی برای پیشگیری وجود دارد و در برخی مواقع نیز باید تمهیداتی برای کاهش صدمات و خسارات جانی و مالی ناشی از بحران‌های طبیعی اندیشید. یکی از این موارد مؤثر استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات است که می‌تواند به طور چشمگیری کارساز باشد.
اهمیت پاسخگویی به نیاز مخاطبان در بحران
یکی دیگر از کتاب‌های مناسب برای آگاهی پیدا کردن مدیران رسانه‌های حرفه‌ای از چگونگی برخورد با بحران ها، کتاب «مدیریت پوشش خبری بحران در رسانه‌های حرفه‌ای» است که در سال ۹۴ به بعد انتشار آن به موسسه همشهری واگذار شده است. این کتاب نوشته اکبر نصرالهی است که موضوع جلوگیری از بروز شایعه و احساس ناامنی در میان مخاطبان را مورد توجه قرار می‌دهد. یکی از موضوعات مورد توجه این استاد ارتباطات در این کتاب این است که رسانه‌ها در شرایط بحران رسانه‌ای باید هم بحران‌های بیرونی را مدیریت کنند و هم با عملکرد صحیح و به موقع تلاش کنند نیاز‌های مخاطبان را پاسخ دهند تا خود به بحران مبتلا شوند. /۹۹۸/د ۱۰۲/ش
منبع: ایبنا
آخرین روز‌های سال گذشته در بسیاری از مناطق کشور بارش شدیدی شروع شد که در ابتدا ضمن خوشحالی کشاورزان، برای مردم هم نوید بخش این موضوع بود که عیدشان دل انگیز خواهد بود. اما با گذشت چند روز و نزدیک شدن به تعطیلات نوروزی خبر‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد حاکی از خبرهای متاثر کننده بود. چرا که معلوم شد ساکنان استان‌های شمالی کشور همچون گلستان و مازندران درگیر سیل شده اند.
هرچند خبرهای این سیل برای مردم ایجاد ناراحتی می‌کرد، اما باز هم این امید وجود داشت که سیل قابل مهار است و با همت مسئولان و کمک‌های مردمی، یکبار دیگر حادثه‌ای طبیعی و بزرگ پشت سر گذاشته خواهد شد. در این میان تلویزیون هم که خود را برای پخش ویژه برنامه‌های نوروزی آماده می‌کرد از پوشش اخبار سیل در شمال کشور خودداری کرد. اما رفته رفته با آغاز تعطیلات و گذشت یکی دو روز فیلم‌های بیشتری در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد با گذشت چندین روز از وقوع سیل و تخریب گسترده آن به ویژه در شهرستان «آق قلا» کمک محسوسی به شهروندان نشده است.
مدیرانی که نتوانستند مردم را راضی کنند
همین موضوع هم سبب شد افکار عمومی نسبت به این قضیه حساس شود و یکبار دیگر مطالبه‌ای ملی از مسئولان شکل بگیرد مبنی بر اینکه مردم بی پناه در گوشه‌ای از کشور نیاز به کمک دارند؛ بنابراین مسئولان دولتی اعم از رئیس مجلس شورای اسلامی، معاون اول رئیس جمهور، وزیر کشور و چندین نفر از بلند پایه‌ترین مسئولان راهی مناطق سیل زده شدند تا بحران را مدیریت کنند. اما در همین زمان مشخص شد که بلندپایه‌ترین مسئول استانی، یعنی استاندار گلستان در کشور نیست (در مرخصی به سر می‌برد) و با وقوع این سیل هم به کشور بازنگشته است، موضوعی که به برکنار شدن وی توام با نارضایتی گسترده مردم از عملکرد مسئولان همراه شد.
شبکه خبر هم از روز سوم فرودین سال جاری به پوشش گسترده این سیل پرداخت آن هم بعد از آنکه گلایه‌ها از انفعال رسانه ملی زیاد شده بود. در حالی که در شبکه‌های اجتماعی فیلم حضور «سردار آزمون»، بازیکن اسبق تیم ملی فوتبال در مناطق سیل زده یکبار دیگر این تصور را ایجاد کرد که مسئولان دولتی و رسانه‌های رسمی نقشی در کمک موثر به مردم ندارند. در همین شرایط بروز سیلی دیگر در شیراز که به کشته و مجروح شدن چند ده نفر انجامید، ضعف اطلاع رسانی از سوی رسانه‌های رسمی (همچون تلویزیون) را در مقابل شبکه‌های اجتماعی به عنوان یک فرضیه قوی مطرح کرد.
یک دهه قبل؛ موعد چاپ اولین کتاب ارتباطات بحران
به واقع هم نگاهی به اتفاقات این چند روز اخیر نشان می‌دهد ضعف اطلاع رسانی در رسانه‌های با اهمیتی همچون تلویزیون ایران مشهود است و گویا بسیاری از مدیران کشور اعم از دولتی‌ها و مدیران رسانه‌ها با موضوع «ارتباطات بحران» ناآشنا هستند. در حالی که می‌توان گفت چاپ اولین کتاب در خصوص مدیریت بحران با محوریت ارتباطات در ایران به سال ۸۷ با عنوان «ارتباط در بحران راهنمای ارتباطات خطر برای مسئولان دولتی» بر می‌گردد.
در این کتاب که دفتر پژوهش‌های رادیو (ترجمه شایسته اسمائیلی پور و ساسان شادان منفرد- انتشارات طرح آینده) آن را آماده کرده، نحوه استفاده مدیران و مسئولان از ظرفیت‌های اطلاع رسانی رسانه‌ها در شرایط بحرانی به ویژه در کشوری مثل ایران که در معرض حوادث غیر مترقبه همچون سیل است، مورد توجه قرار گرفته است. این کتاب استفاده از رسانه‌ها در هنگام وقوع بحران‌ها و خطرات را در قالب عبارت کلی «ارتباطات خطر» در نظر می‌گیرد و آن را یک «فرایند تعاملی» برای تبادل اطلاعات و دیدگاه‌ها در میان آحاد مردم، گروه ها، سازمان‌ها و... فرض می‌کند که شامل انتقال پیام‌ها، نگرانی‌ها، نظرات و واکنش‌های مختلف در حوزۀ خطر می‌شود.
بخشی از این کتاب با در نظر گرفتن حادثه ۱۱ سپتامبر در سال ۲۰۰۱ به مسئولان دولتی تاکید می‌کند از راه‌های ارتباط موثر با مردم و رسانه‌ها غافل نشوند و برای آگاه کردن مردم پیام‌هایی را بدون ایجاد ترس و دلهره به آنان منتقل کنند.
ارتباطات بحران فرایندی پیچیده
کتاب مفصل دیگری در خصوص مدیریت بحران که نگاه ویژه‌ای هم به رسانه‌ها و ارتباطات دارد، با عنوان «ارتباطات استراتژیک در مدیریت بحران: آموزه‌هایی از صنعت حمل و نقل هوایی» است که از سوی انتشارات سخنوران یکسال قبل منتشر شده است. «ری. جی. سالی» نویسنده این کتاب در چهار بخش مفاهیم و مراحل پیش، حین و پس از بحران با ارائه نمونه‌های واقعی چگونگی مقابله با یک بحران را شرح می‌دهد.
علی سیف پور، مترجم این کتاب در پیشگفتار خود می‌نویسد: «.. ارتباطات بحران یک اقدام کوتاه مدت ارتباطی یا انتقال یک سویه اطلاعات از ستاد مدیریت بحران به مردم نیست. بلکه ارتباطات بحران، یک فرایند پیچیده و بلند مدت ارتباطی میان تمام افراد درگیر در بحران است که کارآیی خود را هنگام بحران نشان می‌دهد. گاهی ارتباطات بحران بیش از هر عامل دیگری بر روند بحران تاثیر می‌گذارد...»
مشخص کردن نقش ارتباطات و فناوری اطلاعات در بحران
سومین کتابی که مطالعه آن به حرفه‌ای شدن مسئولان دولتی و مدیران و کارگزاران رسانه‌ای کمک می‌کند تا بحران پیش آمده را با محوریت ارتباطات مدیریت کنند، «نقش ارتباطات و فناوری اطلاعات در مدیریت بحران» است که به صورت مجموعه‌ای از مقالات توسط بهمن حسین زاد، نیما شاهرخ شاهی و سعید طاهری گردآوری شده و انتشارات مکرمی آن را در سال ۹۴ منتشر کرده است.
عنوان بعضی از مقالات این کتاب «ارائه مدل‌هایی از سرویس‌های اطلاع‌رسانی و امدادرسانی مبتنی بر تلفن همراه جهت کنترل مدیریت بحران»، «فناوری محرک برای ارتباطات ایمنی عمومی آینده»، «استفاده از شبکه‌های رادیو و شناختگر در مواقع بحران»، «نقش ارتباطات و فناوری اطلاعات در مدیریت بحران»، «چالش‌های تکنولوژی و نرم‌افزار در سیستم‌های مدیریت بحران با به‌کارگیری شبکه‌های حسگر بی‌سیم» است.
تصمیم گیری در بحران چگونه است؟
کتاب مفید دیگر در همین خصوص «نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدیریت بحران» نام دارد که عباس پاپی، نویسنده اثر، آن را توسط نشر ناقوس در اواخر سال ۹۵ منتشر کرده است. در این کتاب ۴ بخشی به موضوع تصمیم گیری در بحران‌ها توجه ویژه‌ای شده است، این کتاب می‌کوشد کاربرد فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات را در تمام مراحل بحران توضیح دهد، همچنین نگاهی به کاربرد دستگاه‌ها و تکنولوژی‌های مرتبط با پیش بینی وضعیت هواشناسی و مسائل جغرافیایی دارد.
این کتاب پیرامون نقش آفرینی فناوری‌های ارتباطی جدید با ماهیت شبکه‌ای تاکید می‌کند که آن‌ها مدیریت بحران را از حالت مرسوم و سنتی به «فرمان دادن و کنترل کردن» به سوی شبکه‌های ارتباطی غیر متمرکز می‌برند و در این راستا مدیریت بحران مبتنی بر جامعه تاکید می‌شود. آنچه کاربرد فناوری‌های جدید را اثر بخش می‌کند، تلفیق و یکپارچگی آن‌ها با فناوری‌های مرسوم و سنتی‌تر است.
شاید بتوان هدف این کتاب را در این عبارت ملاحظه کرد که بلایای طبیعی سالانه هزاران نفر از مردم جهان را به کام مرگ فرستاده و میلیارد‌ها دلار خسارت برجای می‌گذارد. در برخی موارد روش‌هایی برای پیشگیری وجود دارد و در برخی مواقع نیز باید تمهیداتی برای کاهش صدمات و خسارات جانی و مالی ناشی از بحران‌های طبیعی اندیشید. یکی از این موارد مؤثر استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات است که می‌تواند به طور چشمگیری کارساز باشد.
اهمیت پاسخگویی به نیاز مخاطبان در بحران
یکی دیگر از کتاب‌های مناسب برای آگاهی پیدا کردن مدیران رسانه‌های حرفه‌ای از چگونگی برخورد با بحران ها، کتاب «مدیریت پوشش خبری بحران در رسانه‌های حرفه‌ای» است که در سال ۹۴ به بعد انتشار آن به موسسه همشهری واگذار شده است. این کتاب نوشته اکبر نصرالهی است که موضوع جلوگیری از بروز شایعه و احساس ناامنی در میان مخاطبان را مورد توجه قرار می‌دهد. یکی از موضوعات مورد توجه این استاد ارتباطات در این کتاب این است که رسانه‌ها در شرایط بحران رسانه‌ای باید هم بحران‌های بیرونی را مدیریت کنند و هم با عملکرد صحیح و به موقع تلاش کنند نیاز‌های مخاطبان را پاسخ دهند تا خود به بحران مبتلا شوند. /۹۹۸/د ۱۰۲/ش
منبع: ایبنا
ارسال نظرات